Westkapelle - Tweede deel
De  Kerkelijke  Parochie

Dit behoort tot het volgend artikel: Westkapelle - Tweede deel: De Kerkelijke Parochie (1)

Onderaan ook 3 bijlagen: 1. Drie heldhaftige Priesters.  2. De gekende Onderpastoors  3. Priesters geboren te Westkapelle.

Nota’s en Verantwoording

1.      Zie:   Biekorf. Boek  XVI,  jaar 1905,  blad. 205 - 208.  Mingelwaren:  De Sint Niklaaskerk te  Westkapelle bij Brugge  R. D.(e) S..(chepper),  opstel  in  zomermaand. 1905  geschreven, Het  stuk  bevat  beschouwingen  aangaande de  bouwvormen  der kerk en  haar onderdelen. Zij zou in de loop van de 13e  eeuw,  op twee verscheiden  tijdstippen  opgetrokken  zijn.

2.     De oriëntatie van de kerk is niet juist. Door oosten  moet hier verstaan  worden de kant van het hoogkoor en  het  hoofdaltaar; door westen de kant van  de ingang  aan de Dorpsstraat (N. Br, G.)

3.     James  Weale schrijft  dat  het  hier  aangeduide  altaarstuk  naar de  Schilderwijze van  Jan Maes  is  opgevat. Uit de  kerkrekening  vernemen  wij dat  Jan  Maes (16.. , - 1677)  ze  zelf maalde (schilderde) .

4.    Waeghe - scot of  wagenschot  in  het Engels  wainscot,  is fijn  eikenhout  ingevoerd. van over  zee (Noors ?)  (Nota  Br.  G. ).

5.     Metalen  d.i.  bronzen.

6.     De kerkrekening  van  1625 - 34  op  blad. 50  r°  herinnert  aan  een  testament  van  Anna Philips , huisvrouw  van  Jan Wilfaert,  waarbij  zij aan de  kerk 50  ponden  groten  schenkt  tot  het  maken  van  een  monstrans.

7.    Jammer  genoeg.  Ook hier hebben de neo - gotiekers al dit schone renaissancewerk vergruisd  (Nota  Br. G..)

8.    De kerkherstelling  van 1636  tot 1640 zal,  denken wij, aan de kerk grote schulden berokkend  hebben,  daar zij  later  aan verscheidenen vele  renteschulden,  in de rekening  van 1646 - 1652  aangeduid,  te betalen  had.  Zie verder de  nota waar de renteëisers  opgesomd  staan.

9.    Nopens die herstelling lezen wij in de kerkrekening  1639 -  42:  “De reparatie van ‘t huis vanden  heere  paatoor ende  coster, staende op den  Kerckengrondt  met ’t  maken  vande brouwerie  vanden  heere  pastor  bedraagt  34 pond 19 sch. 7 groeten  (Rek. 1659 - 42, blad. 78 r) Kerkarchief.  - Ter zelfde rekening  staan deswege de volgende  posten: “Betaelt voor pannen ende veusten  veroorboort ande brouwerie vanden  heere  pastor.  9 schell.  8 grooten”.  hlz. 73 r.  -  “900  verloode  teghelkens  verbesicht  in ‘t pavement van  platte camer  in  ‘t  huus  pastorael       4  pond  5  sch . 6 grooten”  (blad. 73  v°) “ -   in de kelder twee veinsters van borgoens” (bl. 73 v°) uit deze en voorgaande rekeningen vernemen wij ook dat ‘s Pastoors en ‘s kosters huizen met glei bedekt waren,

10.    Men  leze over dit onderwerp:  Bijdragen  tot de Oudheidkunde en Geschiedenis Inzonderheid  van Zeeuws Vlaanderen, verzameld door  H. Q. Janssen en J. L. Van Dale - Middelburg,  J.C. en W. Altorffer. 1859. Vierde deel,  bl. 806 en  zesde deel  blad. 185, waar wij het merendeel  onzer  inlichtingen  mochten  putten.

11.    Een  blije of  blijde is een ballista of  katapult:  middeleeuws  oorlogstuig  waarmede zware stenen geslingerd werden.  (Nota  Br. G.)

12.     Jacobus  Meyerus  -  Annales Fiandriae, ad  annum  1405,  fol.  222   Zie ook:  Cronycke vanden  Lande ende  Graefscepe  van Vlaenderen,  door  J. Nicolaes  Despars,  Erugge 1840. Derde deel, bl. 193 - 194.  Doch de schrijver  handelt  niet  over de vernieling van de toren van  Westkapelle  noch  over de  heropbouw.

13.   Vidimus door Burgemeesters,  Schepenen en  Raden der stad  Brugge op 28 april  1410, verleend  aan  een saarter  van  26 febr. 1409  (n.S. 1410)  van de Raadslieden van de  Hertog  van Burgondië,  Jan zonder Vrees,  Graaf van Vlaanderen op de rug staat: van den penninghen van den torre van Waestcapelle.

14,     Dit naervolghende es de voorwaerde ende cordenanche vanden werke vandcn torre te Waestcapeile...  25n dach  van  wedemaend  1410  .tmetse werc. Volgt stuk 4 handelende over metsel-  en  ijzerwerk, schaliedak... Stuk 5  handelende over ‘t schaliedak,  Stuk 6 geeft de opgave op van ontvangsten en uitgaven  tot 26 sept. 1412.  Daaruit namen wij de aanhaling over: “De toren van  Waestcappelle... verklaard staat” welke wij in moderne schrijfwijze vertolkten.  Stuk 7handelt nogmaals over ontvangsten en uitgaven alsook  stuk 8  waar de aandelen van Gent, Briugge en Ieper ten minste ten dele vermeld staan.  In stuk 9 wnrdt de schuld aangeduid van leper, Gent, Brugge en  ‘t Vrije voor de torenopbouw.  Op liet keerblad  komt een nadere bepaling van de verscheidene  uitgevoerde werken,  met de naam  der meesters  werklieden en de opgaven  van  hun  loon.

15.    Uit de teksten blijkt nergens dat de toren van Westkapelle in de middeleeuwen een vuurbaken  was.  Juist het tegendeel:  een houten spits van 20 m was wel zeer ongeschikt om daarin vuur te maken. ‘ s Nachts  werd weinig of  niet gevaren.  Wel was die hoge toren over dag, voor al wie het Zwin naderde, een ware baken waarop de scheepslieden zich konden richten als ze die zagen samen  met O.L.Vrouw van Kadzand en Sint – Anna – ter – Muiden  b.v. (Nota van Br,  G. )

16.    In de stadsrekening van Damme 1409 - 1410, op blad  15 verso,  leest men: “Den 8n dach in  laumaent,  Pieter Blauvoet,  ghesent  te  Brugghe,  ommte te betalene Jan Bortoen der stede deel vanden  torre van Waestcapelle,  8 schellingen parisis”.

17.    Voegen wij hier bij dat Bouwmeester Depauw,  bij de heropmaking van de toren in 1908 streng de bouwvormen en afmetingen van de oude toren, door de Engelsen vernield, gevolgd heeft. Een  tekening  immers van de reus van  eertijds was ook in het Stadsarchief  van  leper  bewaard.  Het document werd er gevonden door de Heer Karel  Deflou, archivaris der Provincie, en op 19 dec. 1903 door de Heer Alphons Naert, bouwmeester - opziener van West - Vlaanderen aan de Gouverneur  toegezonden.

18.    Etat  bénéficial de la Flandre et du Tournaisis au temps de Philippe le Bon  (1455)  par Joseph Warichez,.  (Analectes)  pour servir  à  l’ Histoire Ecclésiastique de la Belgique.  Année 1909,  page 467.  Waescapella.

19.    Heer James Weale, bekende oudheidkundige,  schrijit dat de  autaartafel de  Aanbidding der Herders verbeeldde,  een hoogte mat van  5m15 op een breedte van 2 m 05 en geen  kunstwaarde bezat,  ter gelegenheid van de Kerkherstelling  in 1908 - 1909  bewrocht,  verdween het autaarstuk, Het werd mogelijks verkocht om met de opbrengst de bemeubilering  der kerk te betalen.

20.    Zij liggen in de Wateringen van Groot - Reygaertsvliet,  Eyensluis,  Greveninge, ‘s Heer Bazelishouck  en Volkaertsgote.  Volgens de Rekening van 1646 – 1655  stonden alstoen ten  laste van de Kerk vele renten  te betalen. De renteschuldigen waren:  De  Poorte van  Ter Doest  (abdij Lissewege), ‘t clooster van Margnette  (te  Brugge),  de oappelrie van  St. Michiel  te  Meessen,  de abdie  van  nieuwen Plante te Yper,  de  Foraniteyt van  St. Donaes,  het clooster der  Jacobinessen, te  Brugge,  de Kercke van Knocke,  de Poelrente van  St. Lenaert  te Dudzeele,  de Capellrie van  St. Donaes,  de Brieven van Roeyen,  de Hernesse  rente te Houcke,  de Kercke van Houcke, de Brieven  Aertrycke,  de onse Vrauwe  messe in Westcappelle,  de Disch van Westcappelle,  de Pastorie van Houcke, de Kercke van Heyst,  de Obedientie van  St. Donaes, de Keroke van  St. Anne ter Muyden,  de Prebende van  St. Salvators,  de onse Vrauwe messe in Heyst, de onse vrauwe messe in Ramscapelle.

21.    Wederbúck, wederbuuok, van weder, weer =  schaap en buikt, -  Buuck, Buyok  =  romp (lichaam zonder hoofd, armen en benen),  Den  wederbuuck  is  dus ’t middenste  van ‘t schaap, zonder  kop noch  poten.  Misschien ook volgens ‘t  hedendaags  scheiden der dieren,  gans  het onderste, vetste deel van de buik  der beeste (uitleg  mij bezorgd door Z, E. H. Kan. Duclos)   ook: Oudemans.  Bijdrage tot een middel - en oudnederlands  Woordenboel: VII. 880 - 881 en II.  048.

21.   Vervolg:   Volgens het Middelnederlands  Woordenboek  is een  buuk de helft van  een geslacht dier, vooral ven een schaap,  d.i. een weder of  hamel.  Vergelijk met de gifte in 1509 door Pieter  van  Cassele.  Een hoed  was  te Brugge omtrent 1  3/4  H1;  een  halve  hoed  was  dus  rond de 100 kg en een viertel iets van rond de 50 kg   (Br. G.)

22.   Verkoren  maandag of  verloren  maandag  of  verzworen  maandag,  was  gewoonlijk de Maandag  na Driekoningen.  Midwintere  is  Kerstdag.  Hier wordt wellicht de  maandag  na Kerstdag  bedoeld  ( Nota van  Broeder . G. .)

23.   Zo wordt het tafereel  beschreven door  Jarres  Weale.  Bij de herstelling der  kerk tussen 1908 en 1909  bewrocht, verdween  het schilderij uit de kerk en werd wellicht verkocht om met de opbrengst de aan  te kopen  meubelen der  vernieuwde  kerk te betalen.  Toen de  beroemde oudheidkundige de kerk van Westkapelle  (in 1860 ?)  bezocht,  was  het  O.L.V. .altaar,  in de noordbeuk  met een  schilderij door de  befaamde  Brugse schilder  Jan  Antoon  Gaeremyn (1712 - 1799)  gemaald,  versierd.  Het  mat een  hoogte van  2 rn 10 , een  breedte van   l m 78.  Het  was een  namaaksel van een tafereel van  P.P, Rubens,  te Antwerpen bewaard,  de Hemelvaart van  Maria verbeeldende.  Dezelfde oudheidkundige verhaalt ook dat  hij voor de deur van de herberg  “In Roozendaele”  een oude altaarsteen  vond  met vijf  ingekapte  kruisen,. We vonden insgelijks  een overgrote altaarsteen  met de vijf  kruisen voorzien,  buiten en ten gronde liggende in ‘t Gesticht  der ouderlingen.  Is het de steen die van Roozendaele naar daar overgebracht  werd ? Vergeten wij niet bij te voegen dat de altaartafel   “de  Hemelvaart  van  Maria”  tot  nu  toe  in voormeld  gesticht bewaard.  blijft.

24.    Betaelt  Jan  Schokaert omme  ‘t maecken  van ‘t peertstal,  een cribbe,  risteel, afbreyckselen  met  deylen,  enz. in ’t pastoreel  huus...  13 p.  10 Sch. par.  (Kerkrek. l656 - 59, blad.  69,  r° )

25.     Zie daarover:  Analectes  pour  servir à  l’Histoire Ecclésiastique de la Belgique.  Tome VI,  page 82.  “Erfachtig  pastor”  =  curé  propriétaire,  presbyter  possessor,  curoe  pastoralis, pastor  proprietarius.  De  plaatsvervanger  of  stedehouder  noemde  “mercenarius”.  Rond den Heer,  Ve jaar,  blad. 32.

26.     Suppliques de Clément VI  (1342 -1352).  Dom Ursmer Berlière. Rome 1906.,  no 490, blz. 109  en  1465,  blz. 393  en  nota.  

27.     Annales de la  Société d’ Emulation  de  Bruges,  3e  série, tome  V,  blz. 175.

28,     Inventaire  Analytique  des  diversa  Cameralia des Archives Vaticanes,  1389  -  1500.   D. Ursm. Berlière,  Rome,  Institut  Historique  Belge.  1904,  nrs  374,  375, 379 ,411, 497, 543,

29.     Paesbert  =  tabella pacis,  in  het  Duits :  Küsstäbelchen  en  in  ’t Westvlaams :
Kusspaan.  Het  blad dat  wordt  gekust,  dat men de paes of paeis of pax geeft  bij de offerande (Nota  Br. G. ,)

30.     Analectes  pour  servir  à  l’Histoire Eccelésiastique  de  la  Belgique Troisième  Série. Tome V,

31.     Inventure  analytique des diversa Cameralia  des  Archives  Vaticanes  par  D. Ursmer Berlière,   O,S,B. Rome  1906,  no  695 , p. 151.  Akt van 12 april  1475.  Op, cit ,D. U. Berlière,  no 709,  p. 155,  Akt van 20 april  1476.  Archives du  Couvent de  St. Agnès  ( à. Damme) (Staatsarchief   Brugge)  Sanderus  Flandria   Illustrata,  II,   p. 68,

32.     Rond den  Heerd ,  Boek II,   blz.  539.

33.     Het komt ons voor dat   Z. E. H.  Opdedrinck  wel  eens  de  verkeerde  opvatting
aankleeft  alsof  het  Protestantisme bij ons van  over de tegenwoordige  rijksgrens  gekomen  is.  De “ketterse”  leer  kwam van uit de Zuid - Westhoek van  Vlaanderen  naar het  noorden  toe en vond  zeer veel aanhangers in ie kuststreek.  Niet vreemden,  maar de mensen van de streek hebben als “geuzen” de  kerken van  Dudzele,  Lissewege,  Westkapelle  e.a.  verwoest.  De  lieden  van Sluis en  Oostburg  waren  niet  minder,  maar ook niet meer  Rooms of  Hervormd.  Pas  na  het vastleggen van de grens in 1664  werd die hoek van Vlaanderen  grotendeel  definitief Calvinistisch. Door de  militaire verovering  van  Alerander  Farnese  in 1584 – 87  werd  Westkapelle weer “katoliek”.  (Nota v.  Br.  Gaëtan)

34.     H. Q. Janssen.  De  kerkhervorming  in  Vlaanderen,  Arnhem,  J.W. en  C.F.  Swaan 1868,   Ie  Deel,  passim.  Janssen  schrijft  “Tilmannus Cupus,  onze rekening :  Cuupius.

35.     H. Q. Janssen,  op.cit.  IIe  deel,  bl   97 en   449.

36.     Idem .   blz.  448.

37.     Analectes  pour  servir  à  l’Histoire Ecclésiastique  de la  Belgique. Tome  III.  1866, bis. 226  en  vgl

38.      L.  Gilliodts van  Severen,  Cartulaire  de  l’ancien  Consulat  d’Espagne,  à  Bruges. II e   deel,  blz. 568 en  569.

39.     Analectes,  etc. op. cit, T. III, année 1866.  Rapport adressé au  Souverain  Pontife  par Denis  Christophori,  évêque  de   Bruges,  sur  l’état de son  diocèse,  en  1628.  Blz,  66 en  67.

40.    Geghrempt  is gegrimd of gegrimmeld, d.i. gestippeld  of  gevlekt,  sprekende van  koeien, b.v.  Op andere plaatsen  gebruikte men het woord ghegreint.  Volgens de konteksten betekent dit liefst:  hoog rood,  met bloemen gevlekt.  Die betekenis past hier goed bij de wollen gordijnen die moesten dienen voor  het altaar van de  H. Geest.  (Nota  Br. Gaëtan.)

41.    Handschrift in ‘t Staatsarchief  te  Brugge  mij door Z. E. H. Duclos bekend  gemaakt.

42.    Zie: St. Anna ter Muiden,  besohouwd als plaats,  sedert het ontstaan der stad  in 1241, en als christelijke Gemeente, van de aanvang der XVIde  eeuw  tot op onze dagen, door H. Q. Janssen. Middelburg, Van Benthem en Jutting, 1850, bl. 88 - 111.  Antheunis van  Halle  (1585 - 1594).

43.     De “crickhoudere” was  te  Brugge wat men op andere plaatsen ook amman of  scout noemt:  een hoger  beambte van het gerecht of de vierschare.  Men  spreekt van “de scepenen  ende den crichoudere”. ( Br. Gaëtan.)

44.    Voor de huwelijksverbintenissen,  het boek van de kerk van   Westkapelle,  gekocht voor  8 schellingen,  de 12 juli 1609,  door M. Hieroen Vanders,  baccalaureus in de godgeleerdheid, pastoor  aldaar. ( Br. Gaëtan )

45.   Vir gravis et doctus  licet  non  tantus  ccncionator.

46.   Registers van  St. - Bertenskerk te Poperinge.

47.   De  bekende Pastors van Sint - Gilles, te Erugge,  1311 - 1896.  Kanunnik E. Rembry. Brugge,  1890 - 1896.  Blad, 88 - 121.  Rond den Heerd   VIe  jaar,  blz. 218,

48.   Nota uit het werkje overgenomen,  blad. 14 v°,  artikel 39,  in het  kerkarchief  van Westkapelle bewaard.  Het werkje  zelf vonden we niet weer.  Zie ook  Janssen:  St. – Anna – ter - Muiden,  beschouwd  als  plaats.

49.   Genuine betekent:  oprecht, openhartig, onvervalst.  Als wapenspreuk zou dit hier  klinken: Recht voor de Vuist! ( Broeder Gaëtan.)

50,   D.O.,M. Sepulchrum  Rdi   D. Guilelmi Jennin, Pastoris  Vigilantissemi in Waestcappelle  ab an° 1636,   poetae  Subtilis et famosie Concionatoris qui fuit magnus  Dei  paroe Cultor.  Vivere desiit die 12 mensis Decembris anni 1673.  Requiescat in pace.

51.   E. Rembry, op. cit.

52,.  Acta Episcopalia Brugens, Regist,  XXVII,  fol. 24 et 25.

53.   D,O.M.   I.C.E.   Reverendus ac  venerabilis  Dominus Joannes Coene theologiae baccalaureus Christianae anno XXXVII   nomis  maii in breve tempora multa  tredecim  annorum spatio vigilantissimum parochiae hujus pastorem Sibique Subjectos eloquentia coelestis doctrinae pabulo pavisset verbo quam  potens  ejus  apprecare qui  ad  erudiit  multos code fulgeat perpetuas aeternitates  et  aeterna  requioscat  in  pace.

54.   De grens van 1715  liep van het Port St – Donaas  naar de tegenwoordige sluizen van Heist. De grens van 1718 volgde de Cantelmolinie,  stak over naar de redoute bij het kapelleke aan  de Grave-Jansdijk en vandaar naar het Fort St – Pol  (Nota  Br.  Gaëtan).

55.  ( Hic jacet)   Rev.  Dominus Joannes Baptista Coulmon hujus pagi  pastor  vigilantissimus et dilectissimus  omnibus  affabilis et amabilis  qui vivere  desiit 29 rnartii 1718  tu  viator pie precare ut Deo dilectus et hominibus ejus  memoria in benedictione  Sit et perpetua. R.I.P.

56.   Wij weten  nochtans dat hij bestond, daar het opschrift bewaard is.

Aensien doet ghedencken
Als Aensien gedencken doet
Dan syn de zercken op de graeven  goet
Piae  memoriae
Hier light het lighaem van Jacob  Byntyen
Die was gebooren in dit terreyn
En priester synde is hier geworden Cappelaen
En naer ses jaeren als pastor is blijven staen
Heeft in dien staet geleeft 41 jaeren
Bidt  den Heere dat hij wilt syn siele spaeren
Obyt 26 may 1788
Aetatis suae anno 75
AEterna recjuiescat in pace. Amen.
Peyst oock te sterven.

Hier hebben wij, dunkt ons, een eigenhandig opstel van Pastoor Bynteyn omdat de eigenaardige vorm met de gemoedstemining van de herder schijnt in verband  te staan.

57.   Een leger van Jozef II  was in de streek. De keizer wilde liet Barrière-Traktaat ongedaan maken.  De soldaten verjoegen zonder veel moeite de wachtposten van  Fort  St - Pol en Fort St - Donaas, en  Jozef II   herstelde de grens  (praktisch dezelfde als nu)  van 1664. Een paar maanden later in 1784,  liet hij beginnen met het Nieuwe Hazegrasfort   (Nota  Br.  Gaëtan).

58.    Kerkrekening  1752 - 53    -    Kerkrekening  1755 - 57.

59.    Een eeuw later in 1882, bedreigde het Staatsbestuur de parochie met het verlies van zijn onderpastoor.  Aanstonds, nog eens met welslagen, richtten de parochianen en de Gemeentekiezers een smeekbrief tot de Voorzitters en de Leden van de Kamer der Volksvertegenwoordigers en van de Senaat.

60.   In dezelfde registers komen de namen voor van twee desservitors van het deel van St – Anna – ter - Mujden dat in de Kastelrij van  ‘t Brugse Vrije lag en
de naam  droeg van St. – Anna – ten – Vrijen.  E. H. J. B. van Iseghem en E. H. C. de Jonckheere. Hoger  reeds, tijdens Pastor Hieronymus Vanciers, in 1609, werd St-Anna – ten - Vrijen aangehaald.

a.    E. H. Lodewijk Bernard Vermeulen, van Brugge, hulppriester van Westkapelle en  bedienaar van  St – Anna – ter - Muiden in 1780, onderpastoor te Koekelarè, gedurende 32 jaar pastoor van Assebreek, daar op 24 nob. 1825, op de leeftijd van 72 jaar overleden.
b.    E. H, Laurens Cesar  Godderis van Lichtervelde,  hulppriester van Westkapelle en bedienaar van St – Anna – ter - Muiden in 1780,  pastoor van Eeklo gedurende 28 jaar.  Daar op 31 oogst 1821 op de leeftijd van 70 jaar overleden.
c.     E. H. Niklaas Bavay,  geboren te Brugge in 1749,  hulppriester van Westkapelle, kapelaan  in Ste - Walburgakerk in 1800,  als pastoor overleden te Mariakerke op 24 februari 1818.
d.     E. H. Petrus Joannes Rornmelaere, geboortig van Brugge, in 1781, coadjutor van Westkapelle en desservitor van St – Anna – ter - Muiden,  3 jaar pastoor van St. Salvators en 27 jaar van  de St - Donaaskerk te Brugge.  Daar de 11 april 1824 op de leeftijd van  65 -1/2 jaar  verscheiden.
e.     E. H. Petrus Joseph Verlinde, op 15 januari 1750 te Beveren  bij Roeselare geboren, hulppriester te Westkapelle in 1782 en 1783, onderpastoor  te Rumbeke van 1788  tot 1793, pastoor van  Oedelem.  Daar op 18 april 1800 over leden.
f.      E. H. Frans Antoon van Maldeghem, te Eeklo op 28 juni 1758 geboren, priester gewijd in December 1782,  twee maanden hulppriester te Westkapelle, onderpastoor op St -  Gilles te Brugge in 1783, te Roeselare in 1786, pastoor te Uitkerke in 1791, te St - Maartens, te Kortrijk in 1802, in zijn  bed  doodgevonden  op  25 oogst 1833.
g.     E. H. Karel van Damme van Eeklo, er op 6 okt. 1758 geboren, hulppriester  te Hoeke, in 1783, te Westkapelle in 1784, meteen desservitor van St – Anna -  ter - Muiclen;  pastoor  te  Hooglede 4 jaar, te Westrozeheke 21 jaar, daar de 8 juni 1824 verscheiden. Hij was onderpastoor geweest te Wingene 9 jaar, te Westkapelle 5 jaar, te Koolskamp 2 jaar.
h.     E. H. Pieter Jacob Coopman, van   Rumbeke, hulppriester te Westkapelle in 1784, onder-pastoor  te Kaprijke;  pastoor te Stalhille 28 jaar. Daar op 2de april 1829, op de leeftijd van 79 jaar en 4 maand  overleden.
i.      E. H. Renier van Nieuwerburgh werd  in 1784 coadj. te Westkapelle  (Em.  De Sutter - David, 17  nieuwstraat, Tielt, Correspondent voegt erbij:  deze was oud - oom van  mijn moeder.
j.    E. H. Jan Baptista Lucq,  van Brugge,  in 1786  coadjutor van  Westkapelle en desservitor van St – Anna – ter - Muiden,  kanunnik in  O.L.V. - kerk te Brugge, 20 jaar  pastoor te  Kortemark, aldaar op 10 juli 1822 in de ouderdom van 65 jaar overleden.

61  . In die eed stond  “Je jure la haine  à  la royauté” en  een  katoliek kan  niet onder  eed beloven te haten.  Wij geven de levensschets van deze Eerw.  Heren, zoals die door J, Opdedrinck
werd opgesteld, in bijlage achteraan  (Br. Gaëtan )

62.    Pattyn, priester.  Jacobus Vincentius  de Neve van  Eecloo,  2e uitgave 1896.  Drukkerij      P. François,  Eeckloo,

63.    In het officieel verslag aangaande die verandering door de Franse oproermaker  Fabre d’Eglantine op 3 brumaire jaar II  der Republiek opgemaakt, lezen  wij: “De dagtekening der maanden en dagen moeten de voortbrengselen der aarde, de bloemen en groensels herdenken, om in plaats van hijgelovige gedachtenissen de uitvindingen der menselijke Rede te stellen en de invloed
van liet priesterdom door de waarheid der natuur te vervangen,  immers:  “De Kalender met namen van uitzinnigen, luieriken paters vervuld, was voor vrije mannen niet betamende”, zo luidt de officiële tekst.  Hoe lasterend en hoe dwaas! ...

64.    Op de decadi  (tiende dag)  de zogezegde Franse zondag, waren de burgers verplicht op straf van boete, hun  huizen met een driekleurige vlag te versieren.

65.    L. Mathot (Van Ruckelingen). De troebele tijd: - België onder de Franse Republiek  1792 - 1799. Antwerpen 1889  -   Frans de Potter. Onder het schrikbewind  1798.  Gent, Variderpoorten 1898.

66.    Hij was ook desservitor van St.- Anna – ter - Muiden in 1796, 1797 en 1798, later desservitor van  Westkapelle van januari 1801 tot januari 1803.  Benevens  E. H. Lebeke, vonden wij nog op de kerkregisters aangetekend  de namen van  enige andere priesters die in 1796 aan de parochie van Westkapelle dienst bewezen :  E. H. C. Maeseele,  desservitcr van  St – Anna – ter - Muiden,  in januari;  E. H. C. van Kerckhove,  recollet, in maart;  E. H.  J. B. Devos, ook in januari,

67.     Door een wet op 18 germinal, jaar X  der Republiek  (8 april 1802)  werd de openbare beoefening van de katolieke Godsdienst hersteld.

68.     Registres des Biens Domaniaux.  Section Westcapelle  (Staatsarchief, Erugge)

69.     Lees het werkje: J. O. Geschiedkundige Snipperingen uit  hoeke’s  verleden  en heden. Brugge,  P. van Cappel - Mistiaen, blz. 45 en volgende

 70.     Tijdens de herstelling en vergroting van de  kerk, verdween de grafzerk van  Pastoor van Waesberghe.  Het opschrift werd voordien   afgeschreven;  hier volgt het:  
D.O.M. Hier vooren  ligt begraven   Den zeer Eerw. Heer  Mr. Petrus Antonius van Waesberghe Zoon van dhr.  En Mr. Norbertus Ant. En van  Joff. Theresia Petronella Vanden  Berghe, geboren te Gend , Pastor van Houcke en  Westcapelle . Ten tijde van 31 jaeren,  alhier  overleden   30 septem-ber 1815  in den ouderdom van 71 jaer en 11 dag.  Voorts  Joff. T heresia Carolina van Waesberghe  overl.  zuster van den voorzegden  Hr  Pastor 27   7ber (september) 1820,  oud  71 jaer.     R.I.P.

71.    Kerkrekening  1827.

72.    Kerkrekening  1852  (Gemeentearchief)

73.    Journal   historique et   littéraire. Tome III,   p. 500 en 501.

74.    Biekorf  1905. Boekdeel  XVI,  blz. 205 - 208.  De Sint - Niklaaskerk te Westcapelle bij Brugge.   R. D.(e) S.(chepper).  Brugsch Handelsblad,  25 oogst 1906.  De kerk van Westcapelle, A.V.(an de Velde). Kunst, Boekdeel  VII, 1903,  blz. 122.  Kerk en  kerktoren van Westcapelle      (C.  Van de Poele), overgenomen in ‘t Getrouwe Maldeghem.  Bien public.  La tour de  Westcapelle (K. de Flou). Gazette van  Brugge.  Langs de zeekust  XLVI,  Westcapelle.  Bien Public: Un des anciens  phares de la Flandre,  28 oct. 1906.  Patrie:  L’église de Westcapelle, 11 oct. 1906, overge-nomen  uit de Chronique des Travaux Publics.  Annales de 1’Emulation 1905,  p. 220. Restauration de  l’église de Westcapelle, 1906,  p. 469 - 471.  De Kerk van Westcapelle

75.    Burgerwelzijn. De kerk van Westcapelle.

76.    Het bestek der  kerkherstelling en vergroting beliep tot de som van  105.584  fr, 65 ctm.  De volledige kosten de som van 118.401 frs 50 ctm. Vergeten wij niet aan te tekenen dat, tijdens het bestuur van E.H. Lagace, de pastorie gans hersteld werd.  De kosten bedroegen  46.814 frs 57 ctm.

77.    Voor de oorlog stonden te Elverdinge zulke zeven statiën, er door wijlen pastoor Billiau opgemaakt.  De toeloop naar Sint Livinus was er zeer groot, vooral op St - Pietersdag, toen duizenden  bedevaarders naar  Elverdinge stroomden.

BIJLAGE I - Drie heldhaftige   Priesters.

Eerw. Pater  Nicolas Le Begghe van het klooster der Geschoeide Carmelieten van Brugge, geboren te Hoegaarde in 1749.  In 1795 gevangen en opgesloten.  Wat  later  met  hem  gebeurde vonden  wij  niet.

E.H. Joannes Balduinus de Bay.  Geboren te Brugge, op 12 juni 1758,   studeerde  te Leuven, werd priester op 21 december 1782, stond als onderpastoor te  Westkapelle, te Wenduine, te Dudzele en kwam op  6 oct. 1796  als Regent aan het  hoofd der Bogaardeschool  te Brugge.  Hij weigerde de kinderen van de school  naar de vergaderingen der Jacobijnen te leiden en naar de tempel van de godin  der  Rede  (Ste - Walburgakerk),  en werd  op 22 januari 1798  afgezet. Om weigering van de eed aan   de  Schismatieke Grondwet, vatten de gendarmen op  de  1e  maart om vier uur ‘s morgens hem  aan en  sloten hem   in ‘t gevang op,  waar dezelfde dag  nog  18 onbeëdigde priesters toekwamen.

De 3e  april werden zij naar Rijsel gevoerd en er in de St - Pieterstoren opgesloten.  Op eerste Paasdag   8 april  reisden zij naar Douaai en vandaar, langs een twintigtal gevangenissen, naar Rochefort.  De Bay scheepte er in op de  ponton  “La Charente”:  een  afschuwelijke kerker wiens naam  aan allerlei lijden en wrede ontberingen  herinnert. Op 16 oktober landcle hij in de wildernis van  Gonomama aan,  in gezelschap van 119 priesters, waaronder zestien  Belgen.  E. H. de Bay voelde kort na de ontscheping zijn krachten begeven  en ontving de H. Olie. Intussen heerste daar een besmettelijke bloedloop,  die ook de verbannen  priesters aantastte en er enige ten grave sleepte. De bevelhebber der Kolonie nam het besluit de overlevenden naar een gezonder oord, Sinnamary, over te brengen.  Onder hen was de onderpastoor van Westkapelle. Daar een onvermijdelijke dood hem voor de ogen zweefde,  besloot hij te ontvluchten.  In de nacht van 11 op 12 mei ontsnapten acht Belgische en vier Franse priesters, en na door bossen en poelen gedoold te hebben, bereikten zij Nederlands Guyana. Vandaar zetten zij naar Engeland over en landden op  21 oogst te Liverpool. Ondertussen was een gernatigder Bestuur aan het  hoofd  der Republiek gekomen. De zucht naar hun vaderland dreef de bannelingen aan,  hun  reis voort te zetten. Op 20 april 1800 verlieten  zij Londen, vaarden  naar  Bremen  en keerden  langs  Duitsland  naar Vlaanderen  weder. In november 1800  zag  E. H. de Bay zijn geliefde Brugge terug. Hij zelf  heeft over zijn lotgevallen als priester – banneling  een  merkwaardig  omstandig  verhaal  geschreven onder de titel: “Ballingschap  van den  Eerweirden Heer Joannes Balduinus De Bay,  naer de Fransche  Guane in Zuyd - America, ten jaere 1798”. (1)   Een  tweede boekje uit het oorspronkelijk werk geput, zag  in 1843   het  licht. (2)

Toen de vrijheid van godsdienst en de vrede aan  de Kerk teruggeschonken  waren, bekwam  E. H. de Bay, in januari 1803,  de onderpastorie in  St – Salva – tors.  In december 1008  ontving  hij de herdersstaf  van St – Annaparochie  en  op 11 september 1825 deze van Sint - Jaoobskerk, in zijn gehoortestad.  Hij genoot de beloning van  zijn  lijden en strijden op 7 juli 1855.  Hij  had de leeftijd  van 77  jaar bereikt.                                                                                                                

 E. H. Joannes Franciecus  Lebeke,   geboren  te Roeselare, ten  jare 1759,  in 1785 hulppriester van Pastoor  Bynteyn  te  Westkapelle.  Desservitor der parochie van Heist, van oogst 1788 tot juni 1789, na het afsterven van de Herder Ignatius Bocxstael.  Hetzelfde  jaar 1789, onderpastoor  te Vladslo,
In 1796  keerde hij naar Heist weder, als opvolger van E. H. Pastoor  Frans  Bouckaert, die naar de parochie van  Aartrijke overging.  In 1803  bekwam  hij de  herdersstaf  der  parochie Oostnieuwkerke waar hij in 1807 overleed. Naar het voorbeeld zijner medebroeders der omliggende parochiën, weigerde de dienstdoende pastoor van  Heist,  J..F.  Lebeke,  de  eed  van  trouw aan de Grondwet van ‘t Franse Schrikbewind.  Doch met de medewerking van enige zijner  parochianen, gelukte het hem aan  de vervolgingen tegen de onbeëdigde  priesters ingespannen, te ontsnappen, Op welke wijze de parochianen van Heist  tot de vrijheid van  hun herder  medewrochton, vermochten  wij  niet te achterhalen.

De Beloken Tijd  (1798 - 1802)  was aangebroken. De pastoor van Weetkapelle leefde in  balling-schap.  De herder van Rarnskapelie, Adriaan Geleyns, was verdoken en misschien van zijn kudde verwijderd. De pastoor van Knokke was verplicht geweest zijn priesterkleed af te leggen om aan de strikken  der vervolgers te ontsnappen.  Pastoor Lebeke leefde op vrije voeten. Te  Knokke doopte hij  81 kinderen,  binst de tijd dat de kerk er gesloten was,  vanaf  1798  tot 1802;  te Westkapelle diende hij het H. Doopsel  toe aan al de kinderen daar  tussen 29 maart 1798  en  24 mei  1800 geboren. Voor Ramskapelle zijn wij nopens de priesterlijke arbeid door Pastoor Lebeke bewrocht, niet ingelicht. Intussen wijdde  hij zich aan de zorgen van zijn eigen kudde te Heist.  Laten wij hier aan  toevoegen dat hij er,  in ‘t bedienen van het  H.. Doopsel, door  twee geneesheren,  Dominiek de Craecke en  Michiel  Mayer  (3 )  bijgestaan  was.

----------------------------------

(1). Gedrukt  te  Brugge bij Felix de Pachtere. 1837.
(2). Den balling of  waer  verhael van het ballingschap, de onheylen, ontsnapping  en  redding  van den Eerw. heer  Joannes – Balduinus de Bay en  eenige andere geestelijke van Belgie. 1798 en 1799. Gent,  J. Rousseau,  Boekdrukker, bij  het  Groot - Begijnhof.
(3). Michiel  Mayer  was  toen  geneesheer  te  Westkapelle.

BIJLAGE  II.  - De   gekende   Onderpastoors

Volgaarne zouden wij de volledige lijst van de Onderpastoors van Westkapelle opgeven.  Maar de bewaarde oorkonden  lichten ons enkel enigermate in  nopens  hen die sedert  iets  meer dan een eeuw  in deze parochie hun ambt uitoefenden.  Van de enige gekenden uit de vroegere eeuwen gaven we reeds de namen op:
Petrus de Serrone (1343),  Petrus Pype en Victor van  Zwavenarde (1455),  Jan Vercuut  (1569), Petrus  Costers  (1758),  Joannes  Balduinus de  Bay  (1783 ).

1787   E. H.   Joannes  Baptista Lucq, te Brugge geboren,  desservitor  te St – Anna – ter - Muiden, kanunnik  in  O.L.V.. - kerk te  Brugge,  pastoor  te  Kortemark  gedurende 20 jaar,  er op 10 juli 1822  verscheiden,  oud  65 jaar.

1797 - 1798   E.H.  Joannes  Baptista  Vervisch,  reeds  aangehaald.

1805 - 1804  E.H.  Petrus Joseph  D’Hondt,  op 26 okt. 1769  te  Rumbeke  geboren,  priester gewijd  te  Emmerich – am – Rhein  op 14 okt. 1800, desservitor  te Snaaskerke 1801,  hulppriester te  Kachtem 1802,  onderpastoor te  Westkapelle 1805, te Maldegem 1805,  pastoor te Aardenburg 1811,  te  Wingene 1818,  te Ëekio 1824, er op 20 juni 1831 gestorven.

1806   E. H.  Petrus de Leye,  pater Angelus van ‘t Brugse capucienenklooster,  pastoor te  Schore, overleden  op 5 nov. 1822,  oud  52 jaar.

1810 - 1815   E. H.  Joannes Joseph  De Meester,  pater  Donatianus van ’t Gentse  Recoletten-kloostor,  te  Bnigge geboren,  11  jaar  pastoor  te  Lapscheure,  waar  hij op 10 april  1826 op de leeftijd  van  58 jaar  overleed.

1815 - 1822    E.H. . Karel  Emmanuel  Grijson,  in  januari  1780  te  Zillebeke  geboren, onderpastoor  te  Westkapeile en desservitor te Hoeke,  dan in  1822  pastoor  te  Vlissegem  waar hij op 28 juni  1853  verscheidde.

1822 - 1826   E.H.. Constantin  van  Alfaene,  van  Melsen,  opvolgentlijk  onderpastoor  te Westkapelle,  te Kachtem,  te Petegem bij Deinze,  te Moen,  te Zarren,  geestelijk koster in St - Pieterskerk  te  leper,  in de leeftijd van  54 jaar op 1 februari 1845  te  Anzegem gestorven.

1826 - 1829   E.H. .Frans  Jan  Devers,  van Brugge,  opvolgentlijk onderpastoor te Westkapelle 1826,  in St – Maartenskerk  te Kortrijk 1829,  te  Aartrijke 1832,  te Oudenhurg 1836,  pastoor  te St – Baafs -Vijve,  waar  hij op 4 januari 1854  stierf.

1829   E.H.  . Jan  Karel  Frans de Lombaerde,  geboren te Brugge,  onderpastoor  te  Westkapelie, in  de O.L.V. - kerk  te  Poperinge,  pastoor  te  Zande,  overleed  er op 7 januari  1860  in  de leeftijd  van  56 jaar.

1833    E.H.. Pieter Moerman,  op 6  fehruari  1806 te  Anzegem  geboren, onderpastoor te Westkapelle,  te St - Denijs,  in St - Maartenskerk te Kortrijk,  pastoor te Lendelede,  er op 6 februari 1877 overleden.

Zeer  Eerw. Heer Kanunnik Tanghe verhaalt dat onderpastoor Moerman een zware en welluidende stem  had en  zeer schoon  zong.  Monseigneur Boussen  kwam  het  vormsel  toedienen  te Westkapelle en  hij die soms zo vals zong,  was door het  prachtig gezang van  E.H.. Moerman getroffen , ook wat later benoemde hem de kerkvoogd  als  onderpastoor te Kortrijk.

1833 – 1840   E. H. David van Poucke, van  Koolskamp, onderpastoor  te Westkapelle,  te Zwovezele, te  Wielsbeke, en  te Zonnebeke, dan  zeven  jaar  pastoor  te  Gijselbrechtegem,  tien maand   proost te St - Jelijns onder Langemark,  vijf  jaar  pastoor te  Bekegem,  hij stierf  te
Kortrijk op 16 december  1864,  oud  67  jaar.

1840 – 1859   E. H. Eduard Lodewijk Gravet,  van  Roeselare,  er op 20 maart 1809  geboren, priester gewijd te Brugge op 25 februari 1839,  kapelaan  in St - Salvators  hoofdkerk,  onderpastoor te  Westkapelle 22  januari  1840,  kapelaan op ?t Brugs Kerkhof  19  januari 1859,  onderpastoor  te Wielsbeke  7 november 1862,  gaf zijn ontslag op 28 septem ber 1867  en ontsliep in de Heer  te Aalbeke op 17  maart 1889.

1859 – 1863   E. H.   P. J. Nuttin

1865    E. H.  . V. Vanderougstraete

1884 - 1886    E. H.   Alphons de Praetere,  geboren  te  Ruislede op 28 maart 1857,  onderpastoor te Westkapelle en te  Harelbeke,  pastoor van  Wielsbeke  sedert  februari  1912.

1886 – 1898   E. H.   Hendrik Joseph van Staeseelle, op 50 maart 1857 te  Veurne geboren,  op  11 juni  1681 priester gewijd,  hulppriester te leper en te Kanegem, onderpastoor te Westkapelle en te Adinkerke, daar  op 19 oogst 1898 in de  Heer ontslapen.

1898    E. H. Theophiel De Wilde, geboren  te Diksmuide, werd onderpastoor te Westkapelle op 19 februari  1898  en  stierf er op 15 oktober van  het zelfde jaar.

1898 - 1911   E. H.  Ferdinand  Kint, op 17 oogst  1870  te  Kortrijk  geboren,  volgde  E. H.  De Wilde op en werd in november 1911 tot  onderpastoor  te  Anzegem  benoemd.

1911   E. H. Achiel Rotsaert, op 3  oogst 1877  te  Molendorp geboren,  was  hulppriester  van E. H. Leo Van Meenen,  pastoor  te Hoeke, en  volgde E. H.  F. Kint  op.

BIJLAGE  III - Priesters   geboren  te   Westkapelle.

Het ware te verwonderen  moest er vroeger  niet nu en dan een Westkapellenaar tot het Heilig Priesterdom opgeklomrnen zijn.  Doch bij onze opzoekingen lukte het ons niet er een uit de 18e eeuw of vroeger aan te treffen.

E. H. Lodewijk Antoon Meysman,  zoon van Antoon en Joanna Vankersschaver,  ten jare 1821 geboren,  onderpastoor van  Alveringem,  stierf  te  Westkapelle op 27 mei 1857.

E. Pater Vitalis, der  Capucienenorde,  Camiel Joseph Dewispelaere,  zoon van  Jan en  Amelie Knockaert,  op de  4de   september  1874  te  Westkapelle  geboren,  plechtig  geprofes t in de Capucienenorde,  de 17e  sept. 1895,  priester op  21 nov. 1897,  zendeling  in de  Missie van Pundjab  ( Enge1s – Indië ).

E.  Pater  Oscar  van Besien,  der  Congregatie van het  Onbevlekt  Hart van  Maria,  te Scheut,  zoon  van  Leopold en  Elodie Ketele,  geboren op 27 mei 1876,  priester gewijd te Scheut in juli 1905, zendeling ter missie van Umengi,  in Kongo.

E.  Pater  Cajetanus der  Capucienenorde,  Leopold Hongenaert, op 28 juni 1878 geboren,  priester gewijd  op 6 juni 1908, als  missionaris  naar  Pundjab in Indië vertrokken  de 12e  okt. 1903,  er  te Amrissar,  de 1e   juli 1914,  haastig  overleden.  Voor zijn  zielelafenis werd  in de kerk  van Westkapelle op 8 sept. 1914 een  plechtige  lijkdienst  gecelebreerd.

E.  Pater  Berthold.  Gabriël Missiaen,  zoon van  Emiel en Justina Stevens,  geboren  de 28e december  1864,  priester  gewijd  te  Edingen, op 24 oogst 1908.  Doctor in Sociale Wetenschappen der Hogeschool van Leuven.  Tijdens de oorlog  leraar aan de Belgische Hogeschool  te Amersfoort.

E. Pater Emilius, Firmin Missiaen,  broeder van voorgaande, op 16 februari 1886 geboren, op 1 juni 1912  tot  het H. Priesterdom  verheven.

E.  Pater Joannes Evangelist,  Achiel  Missiaen,  broeder van voorgaanden, op 4 nov. 1888 geboren, op 17 mei 1915 met de priesterlijke waardigheid  bekleed,  leerling  in Godgeleerdheid  ter Hogeschool  van Leuven,  vergezelde  zijn  leermeesters  naar  Oxford  op 15 okt, 19J4,  overleed  in de Heer in het  ziekenhuis van  Nordrach.- upon - Mendip de 18 april  1916,  en werd op het Kerkhof  van  Cliffton  ter aarde  besteld.

E.  Pater Armand,  Raymond  Missiaen,  broeder van  voorgaanden,  geboren de  29 oktober 1897, te  Izegem op 1 oogst 1919  plechtig  geprofest.

 Die vier  broeders  traden  in  de  Capucienenorde.

Hier  moet  nog eens op gewezen worden dat  Z. E.  H. J. Opdedrinck  zijn werk eindigde in 1919, Sedertdien  hebben veel  jonge  mannen  en  vrouwen  van  Westkapelle  in  het  kloosterleven  en  het  priesterschap  hun  hogere  roeping  gevonden.

Alle rechten voorbehouden
Gemeentebestuur Westkapelle